Choć niewielkie i często jednorazowe, elektrody medyczne są fundamentem nowoczesnej diagnostyki i terapii. Bez nich nie zarejestrowalibyśmy elektrycznej orkiestry serca w EKG, nie poznalibyśmy zawiłej mapy fal mózgowych w EEG ani nie przywrócilibyśmy prawidłowego rytmu serca podczas defibrylacji. Ich zadaniem jest przewodzenie sygnałów bioelektrycznych lub impulsów terapeutycznych z najwyższą precyzją i bezpieczeństwem, a więc liczy się każdy mikrometr materiału przewodzącego, właściwości żelu kontaktowego i dopasowanie do anatomii pacjenta. W artykule wyjaśniamy, czym są elektrody medyczne, jakie występują rodzaje i jak prawidłowo z nich korzystać, aby pomiar lub zabieg przyniósł wiarygodne wyniki i maksymalną skuteczność.
Definicja i rola elektrod medycznych
Elektrodą medyczną nazywamy przewodnik elektryczny służący do odbierania lub przekazywania sygnałów elektrycznych między ciałem pacjenta a aparaturą medyczną. Dzięki temu urządzenia rejestrujące mogą wychwycić aktywność bioelektryczną, a sprzęt terapeutyczny – dostarczyć kontrolowany impuls prądowy do tkanek.
Kluczową rolą każdego modelu jest stabilny, niskooporowy kontakt skóra–elektroda. Osiąga się go poprzez zastosowanie żeli lub past przewodzących, specjalnych mieszanek Ag/AgCl (srebro–chlorek srebra) oraz elastycznego podkładu, który dopasowuje się do krzywizn ciała. Prawidłowo dobrane elektrody medyczne minimalizują artefakty, a tym samym błędy interpretacyjne.
Rodzaje, budowa i materiały
Najpopularniejsze są elektrody powierzchniowe jednorazowe, stosowane w badaniach EKG czy monitorach pacjenta. Składają się z warstwy klejącej, wkładki z Ag/AgCl oraz warstwy przewodzącego żelu. W wersjach pediatrycznych wykorzystuje się mniejsze rozmiary i hipoalergiczne kleje, by chronić wrażliwą skórę.
Elektrody igłowe, wykonane ze stali nierdzewnej lub stopów niklowo–chromowych, penetrują tkankę mięśniową w elektromiografii. Zapewniają bardzo lokalny pomiar, ale wymagają aseptycznej techniki zakładania. Do defibrylacji używa się dużych elektrod samoprzylepnych, wypełnionych żelem hydrożelowym, który rozprasza energię impulsu i zmniejsza opór kontaktowy.
Zastosowania diagnostyczne i terapeutyczne
W diagnostyce kardiologicznej rozmieszczenie sześciu elektrod kończynowych i sześciu przedsercowych pozwala uzyskać 12-odprowadzeniowy zapis EKG. Dzięki temu lekarz ocenia rytm, przewodnictwo i ewentualną niedokrwienność mięśnia sercowego. Elektrody EEG, ułożone według systemu 10-20, śledzą bioelektryczną aktywność mózgu w padaczce, zaburzeniach snu czy badaniach neuropsychologicznych.
Terapia wykorzystuje elektrody w defibrylacji (impuls do 360 J), elektrostymulacji mięśniowej EMS oraz TENS w łagodzeniu bólu. W chirurgii diatermia monopolarna wymaga aktywnej elektrody operacyjnej i biernej płytki powrotnej. Precyzyjne wykonanie końcówek nożowych, kulkowych lub pętelkowych decyduje o jakości cięcia i koagulacji.
Dobór, pielęgnacja i najczęstsze błędy użytkowników
Wybierając elektrody należy zwrócić uwagę na kompatybilność z urządzeniem, wielkość, przewodność materiału oraz certyfikat CE. Dla monitorowania długoterminowego poleca się elektrody o przedłużonej lepkości żelu, natomiast do wysiłkowego EKG – modele z mocniejszym klejem odpornym na pot. Elektrody przeznaczone do rezonansu magnetycznego muszą być radioprzezierne, aby nie zakłócały obrazu.
Najczęstsze błędy to wielokrotne używanie jednorazowych przyssawek, przechowywanie otwartych opakowań w suchym powietrzu (żel wysycha i rośnie opór) oraz zbyt luźne przymocowanie, co skutkuje artefaktami ruchowymi. Po badaniu elektrody jednorazowe należy utylizować, a wielorazowe – oczyścić zgodnie z zaleceniami producenta, by uniknąć zakażeń krzyżowych.
